Nguyễn Khoa Điềm (tên gọi khác là Nguyễn Hải Dương) sinh ngày 15 tháng 4 năm 1943, tại thôn Ưu Điềm, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế; Thân sinh của ông là Hải Triều Nguyễn Khoa Văn (Nguyễn Khoa Hải Triều), thuộc dòng dõi quan Nội tán Nguyễn Khoa Đăng, gốc An Dương (tỉnh Hải Dương cũ nay là Hải Phòng). Quê quán: làng An Cựu, xã Thủy An, thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên – Huế.
Nhà Thơ Nguyễn Khoa Điềm
• Tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964, Đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam. Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam (1975).
• Lúc nhỏ đi học ở quê, năm 1955 ra miền Bắc học tại trường học sinh miền Nam. Sau khi tốt nghiệp Đại học Sư phạm năm 1964, vào miền Nam hoạt động trong phong trào học sinh, sinh viên Huế; tham gia quân đội, xây dựng cơ sở của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, viết báo, làm thơ… cho đến năm 1975.
• Sau giải phóng tham gia công tác Đoàn Thanh niên Cộng sản; Chủ tịch Hội Văn nghệ Bình Trị Thiên, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh uỷ Thừa Thiên – Huế. Đã tham gia Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khóa III. Năm 1994 ra Hà Nội, làm Thứ trưởng Bộ Văn hoá – Thông tin. Năm 1995, được bầu làm Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam khóa V.
• Năm 1996, được Đại hội Đại biểu toàn quốc Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VIII bầu vào Ban Chấp hành Trung Ương.
• Đại biểu Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (khoá X); từ tháng 11 năm 1996, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Thông tin.
• Năm 2001, được Đại hội Đại biểu toàn quốc Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ IX bầu làm Ủy viên Ban Chấp hành Trung Ương, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương, Trưởng ban Tư tưởng Văn hóa Trung Ương (2001-2006).
• Hiện nay, ông nghỉ hưu và sống tại Thành phố Huế.